تجهیزات تابلو برق به عنوان جزئی اساسی از زیرساخت‌های برق و انرژی، شناخته می‌شود. انواع تابلو برق، به عنوان مراکز کنترل و توزیع انرژی الکتریکی در محیط‌های صنعتی، تجاری و مسکونی، از اهمیت بسیاری برخوردارند. تجهیزات تابلویی تابلو برق صنعتی به عنوان جزئی اساسی از زیرساخت‌های برق و انرژی، شناخته می‌شود. انواع تابلو برق صنعتی، به عنوان مراکز کنترل و توزیع انرژی الکتریکی در محیط‌های صنعتی، تجاری و مسکونی، از اهمیت بسیاری برخوردارند. .
تجهیزات تابلو برق چیست و چه کاربردی دارد؟
تجهیزات تابلو برق نه تنها برای توزیع و کنترل انرژی الکتریکی بلکه برای حفاظت از تجهیزات و افراد در مقابل خطرات احتمالی استفاده می‌شوند. انواع تابلو برق با استفاده از قطعات الکتریکی، مکانیکی و سیستم‌های کنترلی، امکان کنترل دقیق و ایمنی بالایی را در برابر شوک‌های الکتریکی، حرارت و دیگر خطرات فراهم می‌کنند. با پیشرفت فناوری، تابلوهای برق امروزی به طور گسترده از امکانات نوآورانه مانند سیستم‌های هوشمند، اتصالات بی‌سیم و اینترنت بهره می‌برند. امکانات جدید به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت دقیق‌تر، هوشمندانه‌تر و بهینه‌تر از انرژی الکتریکی استفاده کرده و از امنیت بالاتری برخوردار باشند.
تابلو برق چیست؟
در جواب به سوال «تابلو برق چیست» باید گفت، تابلو برق به یک ساختار یا دستگاه الکتریکی اطلاق می‌شود که برای کنترل، توزیع،گ و مدیریت انرژی الکتریکی در یک سیستم برق استفاده می‌شود. تابلو برق شامل مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی و مکانیکی بوده و برای اجرای عملیات مختلفی مانند توزیع برق، حفاظت از تجهیزات و افراد و کنترل پروسه‌های صنعتی استفاده می‌شوند. ما در مطلبی جداگانه در مورد اصول برق کشی و سیم کشی توضیحاتی داده ایم.
تابلو برق چه اجزایی دارد؟
تابلو برق به عنوان مرکز کنترل و توزیع انرژی الکتریکی در محیط‌های صنعتی، تجاری و مسکونی شناخته شده و برای ایمنی، کارایی و بهره‌وری سیستم‌های برقی حائز اهمیت هستند. بعد از آشنایی با تجهیزات تابلو برق، در ادامه مقاله خواهیم گفت تابلو برق چه اجزایی دارد؟
- قسمت توزیع: قسمتی از تابلو برق صنعتی که وظیفه توزیع انرژی الکتریکی به ماشین‌آلات، تجهیزات و سیستم‌های مختلف را دارد.
- قسمت قطعات قدرت: شامل مینیاتورها، محافظ‌های جریان و سایر دستگاه‌های قطعه‌بندی برق مانند فیوزها و MCB ها (مدار قطع و وصل).
- قسمت کنترل: قسمتی که مسئول کنترل عملیات مختلفی مانند روشن و خاموش کردن تجهیزات، تنظیم فشار و دما و انجام دستورات مشخص است. این شامل رله‌ها، کنتاکتورها، تایمرها و دستگاه‌های کنترلی دیگر است که برای کنترل و اتصال دستگاه‌ها و تجهیزات به صورت خودکار یا دستی استفاده می‌شوند.
- قسمت حفاظت: شامل دستگاه‌ها و تجهیزاتی مثل مدارهای قطع و وصل ( تشخیص خطاها) و دستگاه‌های حفاظتی ( جلوگیری از شوک الکتریکی یا حرارت زیاد) می‌شود.
- قسمت نمایش و نگهداری: شامل صفحه‌نمایش‌ها و دستگاه‌های اطلاع‌رسانی بوده و به کاربران اطلاعات لازم را ارائه می‌دهد تا وضعیت عملیاتی تابلو را مشاهده و ارزیابی کنند.
- تجهیزات مرتبط با کنترل و اتوماسیون: این شامل PLC (کنترلر منطقی برنامه‌پذیر)، HMI (واحد رابط کاربری انسان-ماشین) و سایر تجهیزات مرتبط با کنترل و اتوماسیون فرآیندها در یک سیستم برقی است.
تجهیزات تابلو برق: قلب تپنده ی سیستم برق شما
تابلو برق به عنوان مرکز کنترل و توزیع برق در هر سیستم الکتریکی، نقشی حیاتی ایفا می کند. برای طراحی تابلو برق نیاز به تجهیزات زیادی دارید. این جعبه ی فلزی، محل قرارگیری تجهیزات مختلفی است که وظایف گوناگونی را بر عهده دارند. در این مقاله، به بررسی تجهیزات تابلویی تابلو برق می پردازیم.
۱. کنترلر (کنتاکتور):
کنتاکتور، کلید الکترومغناطیسی قدرتمندی است که برای قطع و وصل جریان برق در مدارهای قدرت استفاده می شود. این وسیله با دریافت فرمان از مدار فرمان، جریان برق را به بخش های مختلف تابلو برق هدایت می کند.
۲. فیوز:
فیوز، وسیله ای حفاظتی است که در صورت افزایش غیرمجاز جریان برق در مدار، ذوب شده و مدار را قطع می کند. فیوزها در انواع مختلف با آمپرهای گوناگون موجود هستند و باید متناسب با ظرفیت جریان عبوری از مدار انتخاب شوند.
۳. شینه:
شینه، نوعی هادی مسی یا آلومینیومی است که برای انتقال جریان برق در داخل تابلو برق استفاده می شود. شینه ها در اشکال مختلف با ظرفیت های عبور جریان گوناگون موجود هستند و باید متناسب با نیاز سیستم برق انتخاب شوند.
۴. کلید های حفاظتی:
کلیدها (Switches): برای قطع و وصل جریان الکتریکی در مدار استفاده می‌شوند. انواع مختلفی دارند از جمله:
کلید مینیاتوری (MCB): برای حفاظت از مدارهای روشنایی و پریزها در برابر جریان اضافه و اتصال کوتاه.
کلید اتوماتیک (MCCB): برای حفاظت از مدارهای با جریان بالاتر در برابر جریان اضافه و اتصال کوتاه.
کلید هوایی (ACB): برای حفاظت از مدارهای اصلی با جریان بسیار بالا در برابر جریان اضافه و اتصال کوتاه.
کلید حرارتی (Thermal Switch): برای حفاظت از موتورها در برابر اضافه بار.
کلید مغناطیسی (Magnetic Switch): برای حفاظت سریع در برابر اتصال کوتاه.
کلید محافظ جان (RCD/RCCB): برای حفاظت از افراد در برابر برق‌گرفتگی با تشخیص جریان نشتی.
کلید مینیاتوری، نوع پیشرفته تری از فیوز است که علاوه بر قطع جریان در مواقع اضافه بار، امکان قطع و وصل جریان به صورت دستی را نیز فراهم می کند. کلیدهای مینیاتوری در مقایسه با فیوزها، قابلیت تنظیم جریان را نیز دارند.
۵. رله:
رله، وسیله ای الکترومغناطیسی است که با دریافت فرمان از یک سیگنال الکتریکی ضعیف، می تواند جریان برق با توان بالا را در مدار قطع و وصل کند. رله ها کاربردهای بسیار متنوعی در تابلو برق ها دارند، از جمله کنترل موتورها، سیستم های روشنایی، سیستم های اعلام حریق و غیره.
۶. ترانسفورماتور:
ترانسفورماتور، وسیله ای است که برای تغییر ولتاژ برق استفاده می شود. ترانسفورماتورها در انواع مختلف با نسبت تبدیل های گوناگون موجود هستند و برای افزایش یا کاهش ولتاژ در بخش های مختلف تابلو برق به کار می روند.
۷. تجهیزات اندازه گیری:
تجهیزات اندازه گیری مانند آمپرمتر، ولت متر و کیلووات متر برای اندازه گیری جریان، ولتاژ و توان مصرفی در تابلو برق به کار می روند. این تجهیزات اطلاعات لازم برای کنترل و مدیریت سیستم برق را ارائه می دهند.
تجهیزات اندازه‌گیری و نمایش برای تابلو برق:
- آمپرمتر (Ammeter): برای اندازه‌گیری جریان الکتریکی.
- ولتمتر (Voltmeter): برای اندازه‌گیری ولتاژ الکتریکی.
- واتمتر (Wattmeter): برای اندازه‌گیری توان الکتریکی.
- فرکانس‌متر (Frequency Meter): برای اندازه‌گیری فرکانس جریان متناوب.
- چراغ‌های سیگنال (Signal Lamps): برای نمایش وضعیت مدار (وصل، قطع، خطا).
مطلب مرتبط: (لیست ابزار برقکاری)
۸. تجهیزات جانبی:
علاوه بر تجهیزات اصلی ذکر شده، ممکن است تجهیزات جانبی دیگری نیز در تابلو برق وجود داشته باشد، مانند چراغ سیگنال، دکمه های فرمان، نشانگر خطا و غیره. این تجهیزات برای افزایش کارایی و ایمنی تابلو برق به کار می روند. لیست تجهیزات جانبی تابلو برق به شرح زیر است.
تجهیزات کمکی تابلو برق:
شینه‌ها (Busbars): هادی‌های مسی یا آلومینیومی که برای توزیع جریان الکتریکی بین تجهیزات مختلف در تابلو استفاده می‌شوند.
ترمینال‌ها (Terminals): برای اتصال سیم‌ها و کابل‌ها به تجهیزات داخل تابلو.
کانال‌های عبور سیم (Wiring Ducts): برای مرتب کردن و محافظت از سیم‌ها و کابل‌ها داخل تابلو.
گلندها (Glands): برای ورود و خروج کابل‌ها به تابلو و جلوگیری از نفوذ گرد و غبار و رطوبت.
مچی نگهدارنده کابل (Cable Ties/Clamps): برای محکم کردن و مرتب کردن کابل‌ها داخل تابلو.
بدنه تابلو (Enclosure): محفظه فلزی یا پلاستیکی که تجهیزات داخل آن را در برابر عوامل محیطی و تماس افراد محافظت می‌کند.
تجهیزات خاص تابلو برق:
PLC (Programmable Logic Controller): کنترلر منطقی قابل برنامه‌ریزی که برای اتوماسیون صنعتی و کنترل فرآیندها استفاده می‌شود.
اینورتر (Inverter): برای تبدیل جریان مستقیم به جریان متناوب با فرکانس و ولتاژ قابل تنظیم و کنترل سرعت موتورها.
سافت استارتر (Soft Starter): برای راه‌اندازی نرم موتورها و کاهش جریان راه‌اندازی.
ترانس‌های اندازه‌گیری (Instrument Transformers): برای کاهش ولتاژ و جریان بالا به مقادیر قابل اندازه‌گیری توسط دستگاه‌های اندازه‌گیری.
انتخاب و چیدمان صحیح تجهیزات تابلویی در تابلو برق، نقشی اساسی در عملکرد بهینه، ایمن و مطمئن سیستم برق شما دارد. همواره برای انتخاب، نصب و راه اندازی تابلو برق از خدمات برقکاران مجرب و دارای صلاحیت استفاده کنید.
کاربرد تابلو برق چیست؟
تابلو برق در صنایع صنعتی، ساختمانی، تجاری و حتی مسکونی کاربرد فراوانی داشته و برای کنترل، حفاظت، توزیع و مدیریت انرژی الکتریکی استفاده می‌شوند. برای آشنایی با کاربرد تابلو برق جدول زیر را مطالعه کنید.
| کاربرد | توضیحات |
| کاربردهای صنعتی | · پنل‌های کنترل فرآیند صنعتی: برای کنترل و نظارت بر فرآیندهای صنعتی مانند تولید، انتقال و فرآوری محصولات استفاده می‌شوند.
· کارخانجات و کارگاه‌ها: تابلوهای برق در صنایع مختلف از جمله صنایع خودروسازی، فولاد، پتروشیمی، فرآوری مواد غذایی و… برای کنترل ماشین‌آلات، تجهیزات، و سیستم‌های تولید و پردازش استفاده می‌شوند. |
| کاربردهای ساختمانی | تابلوهای برق در انواع ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری برای توزیع انرژی الکتریکی، کنترل نورپردازی، سیستم‌های تهویه مطبوع و دیگر سیستم‌های الکتریکی و الکترونیکی در ساختمان‌های تجاری و اداری استفاده می‌شوند. |
| کاربردهای تجاری | تابلوهای برق در رستوران‌ها و هتل‌ها فروشگاه‌ها و مراکز خرید، برای نورپردازی، توزیع برق و کنترل سیستم‌های روشنایی و تهویه مطبوع استفاده می‌شوند. |
| مراکز داده و فضای ابری | تابلوهای برق در مراکز داده برای کنترل و مدیریت سیستم‌های رایانه‌ای و تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شوند. |
| تجهیزات پزشکی و بیمارستان‌ها | برای کنترل و نظارت بر تجهیزات پزشکی و سیستم‌های امنیتی در بیمارستان‌ها استفاده می‌شوند. |
در کل، تابلوهای برق تقریباً در هر نوع صنعتی و حتی در ساختمان مسکونی یا تجاری که به انرژی الکتریکی نیاز دارد، استفاده شده و مهم است.
انواع تابلو برق در صنعت برق
تابلوهای برق به شکل‌ها و اندازه‌های مختلفی طراحی می‌شوند، هر کدام با توجه به نیازهای خاص و محیط کاربری خود، قابلیت‌ها و ویژگی‌های خاصی دارند. در ادامه، به برخی از انواع تابلو برق اشاره می‌کنم:
۱. تابلوهای توزیع قدرت
- برای توزیع انرژی الکتریکی از منبع اصلی به مصارف مختلف در یک سیستم الکتریکی است.
- اجزای آن شامل محافظ‌های مختلفی مانند محافظت در برابر اتصال کوتاه، حفاظت در برابر جریان‌های بیش از حد و… می‌شوند.
۲. تابلوهای برق کنترل‌کننده (PLC):
- برای کنترل و مدیریت ماشین‌آلات و فرآیندهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- جزء اصلی آن PLC بوده و قابلیت برنامه‌ریزی و کنترل دقیق بر روی ورودی‌ها و خروجی‌های مختلف را دارد.
۳. تابلوهای اتوماسیون صنعتی:
- برای اتوماسیون فرآیندها و تجهیزات صنعتی کاربرد دارد.
- شامل سنسورها، فلومترها و دستگاه‌های کنترلی می‌شوند که به طور خودکار و به صورت هوشمند فرآیندها را کنترل و مدیریت می‌کنند.
۴. تابلوهای روشنایی و نورپردازی:
- برای کنترل و مدیریت سیستم‌های روشنایی در ساختمان و فضاهای مختلف استفاده می‌شوند.
- شامل سوئیچ‌ها، دیمرها و ترمینال‌های مختلف برای اتصال لامپ‌ها هست.
۵. تابلوهای اتصالات و توزیع داده:
- برای توزیع داده‌های شبکه، تلفن و دیگر سیگنال‌ها در یک محیط شبکه استفاده می‌شوند.
- شامل پچ پنل، ترمینال و دیگر تجهیزات مرتبط است.
هدف از نصب و راه اندازی تابلو برق چیست؟
در مطالب فوق، همه چیز درباره تابلو برق گفته شد. برای درک بهتر هدف از نصب تجهیزات تابلویی تابلو برق باید بگوییم، یکی از اهداف اصلی تابلوهای برق در ساختمان‌ها، ایجاد سیستم توزیع امنیتی و قابل اعتماد برای انرژی الکتریکی است.
- محافظت در برابر اتصال کوتاه
- حفاظت در برابر جریان‌های بیش از حد
- محافظت در برابر نشت جریان
- نقطه کنترل مرکزی برای مدیریت مصرف انرژی در ساختمان‌ها
- کاهش هزینه‌های مربوط به انرژی برق
- پشتیبانی از تجهیزات و سیستم‌های مختلف مانند سیستم‌های روشنایی، تهویه مطبوع، آسانسورها، سیستم‌های اعلام حریق و امنیتی و …
- مدیریت، کنترل و پشتیبانی از تجهیزات برقی
کلام آخر در مورد تجهیزات تابلو برق
تجهیزات تابلویی تابلو برق به عنوان نقطه مرکزی در صنعت برق و الکترونیک، نه تنها برای افزایش کارایی و بهبود عملکرد سیستم‌های برقی، بلکه برای حفظ امنیت و سلامت افراد و تجهیزات، اهمیت بسیاری دارند. انتخاب تجهیزات مناسب بستگی به نوع تابلو، ولتاژ، جریان، کاربرد و استانداردهای مربوطه دارد. در هنگام طراحی و ساخت تابلو برق، رعایت استانداردهای ایمنی و فنی بسیار حائز اهمیت است.
